دلايل افزايش قيمت محصولات ايران خودرو
در ماه‌هاي اخير بازار خودرو التهابات زيادي را تجربه كرده است و قيمت محصولات ايران خودرو روند صعودي پيدا كرده است. عوامل افزايش قيمت روز خودرو را مي‌توان به طور كلي به عوامل سمت تقاضاي بازار خودرو و عوامل سمت عرضه آن، افزايش قيمت ارز در چند ماه اخير، موضوع دوم افزايش تعرفه خودروهاي وارداتي و همچنين بسته شدن سايت ثبت سفارش واردات خودرو در برخي از ماه‌هاي سال گذشته و امكان توقف توليد خودروهاي داخلي مانند پرايد و پژو ??? تقسيم كرد. بعد از اعلام بسته بانك مركزي براي مديريت بازار ارز و خروج صنعت خودروسازي كشور از ليست دريافت‌كنندگان ارز ???? توماني، به نوعي افزايش قيمت خودرو در بازار خودرو كليد خورد. در اين بين صنعت خودروسازي كشور از يكسو براي تامين مواد اوليه و قطعات وارداتي مورد نياز قادر به دريافت ارز دولتي نيستند و بايد براي تامين ارز به سراغ بازار دوم ارزي و نرخ توافقي بروند و از ديگر سو دولت با افزايش قيمت محصولات داخلي مخالفت مي‌كند و همچنان روي قيمت‌هاي اعلام شده توسط شوراي رقابت كه در خردادماه گذشته اعلام شد، اصرار مي‌ورزد. همين مساله شائبه كاهش عرضه توسط خودروسازان داخلي را قوت بخشيده به‌طوري‌كه به‌نظر مي‌رسد اين اقدام طي چند ماه جاري، بازار خودرو را متلاطم كرده است و موجب شده است قيمت محصولات ايران خودرو در بازار آزاد افزايش چشمگيري داشته باشد.
واكنش مردم و دولت به افزايش افزايش قيمت محصولات ايران خودرو
مسئولان صنعت خودروسازي كشور براي برون‌رفت از اين چالش، بعد از اعلام بسته جديد ارزي دولت، اقدام به رايزني با وزارت صنعت كردند تا بتوانند از اين طريق مسير آزادسازي قيمت خودرو را هموار كنند قيمت محصولات ايران خودرو افزايش خواهد داشت. آن‌طور كه در خبرها آمده وزارتخانه با آزادسازي قيمت خودرو موافق است. در اين ارتباط مشاور وزير صنعت در بخش خودرو در نشست قطعه‌سازان طي هفته جاري اعلام كرده بود كه وزارتخانه با آزادسازي موافق است و در اين ارتباط نامه‌اي از سوي دو خودروساز بزرگ كشور در اختيار رئيس‌جمهور قرار گرفته است؛ به‌طوري‌كه در اين نامه تقاضاي آزادسازي قيمت محصولات ايران خودرو مطرح شده است. اما آنچه مشخص است با توجه به شرايط فعلي اقتصادي كشور، بايد شخص رئيس‌جمهور در اين ارتباط تصميم‌گيري كند. البته بايد به اين نكته هم توجه كرد كه چنانچه رئيس‌جمهوري با آزادسازي قيمت خودرو موافقت كند، چالش ديگري كه پيش‌روي زنجيره خودروسازي كشور قرار مي‌گيرد، كاهش تقاضا به‌دليل افزايش قيمت خواهد بود. در اين زمينه برخي دست‌اندركاران بازار نيز معتقدند همان طور كه در شرايط فعلي برخي مصرف‌كنندگان عادي به‌دليل افزايش قيمت‌ها توان خريد خودرو ندارند و به نوعي از بازار خارج شده‌اند، با توجه به اينكه حاشيه بازار با آزادسازي قيمت‌ها از ميان مي‌رود، جذابيت بازار براي سرمايه‌هاي سرگردان هم از ميان مي‌رود و خودروسازان با بحران مشتري و خريدار روبه‌رو خواهند شد.
مشابه شرايط فعلي در بازار خودرو، در سال‌هاي ???? و ???? رخ داد. در آن زمان افزايش قيمت پرايد از حدود ? ميليون تومان در سال ???? به حدود ?? ميليون تومان در سال ???? بحث داغ محافل مختلف شده بود. شرايط فعلي با آن زمان از چند بعد شباهت دارد كه مهم‌ترين شباهت آنها افزايش نرخ ارز است كه در هر دو دوره رخ داده است. در آن زمان نيز بحث‌هايي مانند نقش سازمان حمايت از مصرف‌كنندگان و توليدكنندگان و پس از آن شوراي رقابت در جلوگيري از افزايش قيمت، تعرفه بالاي خودرو و عدم‌رقابت ميان توليدكنندگان داخلي و خارجي و كيفيت پايين خودروهاي داخلي مطرح بود. علاوه‌بر آن، در آن زمان تحريم خودروسازان داخلي و قطع ارتباط آنها با خودروسازان فرانسوي و كره‌اي و عدم‌دسترسي مستقيم به قطعات مورد نياز براي توليد خودرو نيز دليل ديگري بود بر افزايش قيمت خودرو كه در حال حاضر با خروج آمريكا از برجام ممكن است اين شرايط مجددا تكرار شود.
افزايش قيمت محصولات ايران خودرو به دليل ناهمگوني عرضه و تقاضا
به گزارش روزنامه اقتصادي فرصت امروز افزايش قيمت خودرو را مي‌توان به دلايل سمت عرضه و دلايل سمت تقاضا تفكيك كرد. در ابتدا به دلايل سمت عرضه مي‌پردازيم. همان‌طور كه گفته شد فعالان بازار معتقدند كه آنچه طي هفته اخير سبب نوسانات بازار خودرو شده، عدم‌تزريق خودرو از سوي خودروسازان به بازار است. مهم‌ترين عامل در سمت عرضه، افزايش نرخ ارز از نيمه سال ???? به بعد است كه كماكان نيز ادامه دارد. اگرچه خودروسازان داخلي بخش بزرگي از قطعات را در داخل توليد مي‌كنند، اما بسياري از خودروهاي ساخت داخل، عمدتا مونتاژ هستند؛ بنابراين ارزبري بالايي دارند. حتي خودروهايي نيز كه درصد بالايي از قطعات آنها در داخل توليد ميشوند نيز به قطعات وارداتي نياز دارند. علاوه بر قطعات كه به‌طور مستقيم بر هزينه‌هاي توليد اثر دارند، دستگاه‌هاي مورد استفاده در خطوط توليد، مواد اوليه و برخي از خدمات مورد استفاده در چرخه توليد وارداتي هستند كه اين امر بر افزايش قيمت خودرو تأثير دارد. بنابراين بخشي از افزايش قيمت از سمت عرضه ناشي از افزايش هزينه توليد است. از سوي ديگر، اگرچه افزايش قيمت ارز موجب افزايش قيمت كالاهاي وارداتي مي‌شود، اما به هر حال با يك وقفه كوتاه به‌صورت تورم حتي كالاهاي توليد داخل را نيز متاثر مي‌كند. به همين دليل تورم عمومي حاكم بر اقتصاد كشور كه انتظار مي‌رود در سال‌جاري به‌دليل افزايش نرخ ارز بيش از سال گذشته باشد نيز بر هزينه‌هاي توليد اعم از دستمزد، اجاره و خدمات مورد استفاده در چرخه توليد اثرگذار است.
افزايش قيمت محصولات ايران خودرو منشا تقاضا نيز داشته است. مهم‌ترين عامل، افزايش نرخ ارز است. بر اساس تجربيات تاريخي، در اقتصاد ايران همواره شوك‌هاي ارزي با افزايش قيمت بسياري از كالاها، خصوصا كالاهاي سرمايه‌اي مانند خودرو و مسكن همراه بوده است. طبيعتا مصرف‌كنندگان انتظار دارند با توجه به افزايش قيمت ارز، قيمت خودروهاي داخلي نيز افزايش يابد. از اين رو خريد خود را زودتر انجام مي‌دهند تا با افزايش قيمت روبه‌رو نشوند. اين موضوع خود افزايش تقاضا و افزايش قيمت را نيز در پي دارد. از سوي ديگر، بخشي از تقاضا براي خودرو را نيز بايد ناشي از تلاش براي كسب سود ريالي ناشي از افزايش قيمت ارز از طريق بازار خودرو دانست. به اين صورت كه برخي به جاي اينكه با خريد دلار و سفته‌بازي در بازار ارز از افزايش نرخ ارز سود ببرند، با خريد كالاهايي مانند خودرو با يك وقفه سود ناشي از افزايش نرخ ارز را در افزايش قيمت خودرو كسب مي‌كنند. اين موضوع سبب مي‌شود در زمان‌هايي كه انتظار افزايش نرخ ارز وجود دارد يا در هنگام افزايش نرخ ارز، بازار خودرو با يك وقفه چندماهه متاثر شده و تقاضاي خودرو نيز افزايش يابد.
در كنار اين عوامل سمت عرضه و تقاضا، عواملي مانند امكان توقف توليد خودروهاي داخلي مانند پرايد و پژو ??? نيز در اين ميان نقش دارند. براساس اعلام سازمان ملي استاندارد، تمام خودروهاي توليدي در داخل از ابتداي زمستان ?? بايد استانداردهاي ?? گانه اين سازمان را پاس كنند و خودروهايي كه قادر به محقق كردن اين امر نشوند، ديگر مجوز توليد نخواهند داشت و براي هميشه از چرخه توليد خودروسازان خارج خواهند شد. اين امر با توجه به عدم جايگزيني خودروهاي مذكور با خودروهايي با كلاس قيمتي مشابه در بازار سبب افزايش قيمت در بازار خودرو خواهد شد كه مي‌تواند بر انتظارات قيمتي فعالان در بازار خودرو اثر گذاشته و پيشاپيش با خريد خودرو سعي در پوشش ريسك ناشي از افزايش قيمت داشته باشند.
افزايش قيمت محصولات ايران خودرو و به دليل افزايش قيمت خودروهاي وارداتي
دليل دوم افزايش تعرفه خودروهاي وارداتي و همچنين بسته شدن سايت ثبت سفارش واردات خودرو در برخي از ماه‌هاي سال گذشته بود كه افزايش قيمت خودروهاي وارداتي را سبب شد. اين افزايش قيمت سبب شده است كه خودروسازان داخلي نيز قدرت مانور بيشتري در بازار براي افزايش قيمت پيدا كنند؛ چراكه افزايش فاصله بين قيمت خودروي داخلي و خارجي فارغ از تفاوت كيفيت آنها اگر از يك درصدي بيشتر شود، سبب مي‌شود خودروساز داخلي زمينه را براي افزايش قيمت فراهم ببيند و با ابزارهايي كه در كنترل بازار خودرو در اختيار دارد، فشار را بر نهادهايي مانند شوراي رقابت براي افزايش قيمت بيشتر كرده و مجوز افزايش قيمت را بگيرد، و در نتيجه شاهد افزايش قيمت محصولات ايران خودرو باشيم.
پيش فروش محصولات ايران خودرو راهي براي كاهش التهاب بازار
بررسي‌ها نشان مي‌دهد در حداقل ترين حالت ممكن اختلاف قيمت ?? ميليوني براي خودروي پرايد بين نرخ فروش كارخانه محصولات با مظنه خريد و فروش در بازار وجود دارد كه اين اختلاف براي برخي خودروها تا ??? درصد قيمت كارخانه‌اي خودرو نيز مي‌رسد. بنابراين با توجه به آماري كه مديران خودروسازي از ميزان تمايل مردم - عمدتا دلال‌ها - به خريد خودرو از اين شيوه پيش‌فروش دارند، به راحتي مي‌توان متصور بود در صورتيكه برنامه‌ريزي درستي براي ورود اين ميزان خودرو به بازار صورت نگيرد، همچنان قيمت بازار خودروها بالا بوده و در اين ميان تنها خريداران سود مي‌كنند. در نظر گرفتن سازوكار اطمينان بخشي كه مشخص كند محصول به دست مصرف كننده نهايي و كسي كه واقعا به آن نياز دارد رسيده و در اين بين دلالان و واسطه‌ها حذف ميشوند، مهم‌ترين كاري است كه بايد در زمان پيش فروش انجام بگيرد.گرچه اقداماتي كه در شرايط فروش خودروسازان ذكر شده، خوب است اما بازهم هيچ تضميني وجود ندارد و در عين حال راه‌هاي بسياري وجود دارد كه دلالان خودروها را خريده و احتكار كنند تا با قيمت بالاتر به دست مصرف كننده برسانند. به عنوان نمونه استفاده از كد ملي ديگران براي خريد محصول، همانگونه كه تاكنون بارها اتفاق افتاده و امري معمول در ميان دلالان است مي‌تواند به راحتي شرط اصلي اين شيوه فروش را دور بزند. نكته جالب توجه اينكه با وجود شرايط سخت ثبت‌نام و عدم موفقيت قشر زيادي از متقاضيان خريد خودرو، درنهايت عده‌اي موفق شده‌اند تعداد زيادي خودرو ثبت‌نام و پيش‌خريد كنند. بديهي است اين امر شائبه وجود رانت در بازار خودرو را تقويت مي‌كند.